ชื่อสามัญ

Siamese Rosewood

   ชื่อวิทยาศาสตร์

Dalbergia cochinchinensis Pierre.

   ชื่อวงศ์

FABACEAE

   ชื่ออื่น ๆ

กระยง กระยุง (เขมร สุรินทร์) ขะยุง (อุบลราชธานี) แดงจีน (ปราจีนบุรี) ประดู่ตม ประดู่น้ำ (จันทรบุรี) ประดู่ลาย (ชลบุรี) ประดู่เสน (ตราด) พะยูงไหม (สระบุรี) หัวลีเมาะ (จีน)

   ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

ลำต้น ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่ อายุหลายปี สูงประมาณ 15-25 เมตร เรือนยอดกลมหรือรูปไข่ กิ่งก้านมักห้อยลง เปลือกต้นเรียบหรือแตกเป็นแผ่น สีเทาหรือสีน้ำตาลแดง
ใบ ใบประกอบแบบขนนก เรียงสลับ ใบย่อย มี 7-9 ใบ รูปไข่แกมรูปขอบขนานหรือรูปใบหอก ปลายแหลม โคนมนหรือสอบ ขอบเรียบ ผิวใบด้านบนสีเขียวเข้ม ใต้ใบสีซีดกว่า เส้นกลางใบสีเขียวอ่อน
ดอก ดอกออกเป็นช่อแบบช่อแยกแขนง ออกตามซอกใบและปลายกิ่ง ดอกสีขาว ขนาดเล็ก กลีบเลี้ยงรูปถ้วย ปลายแยก 5 แฉก กลีบดอก 5 กลีบ
ผล ผลแบบฝักแห้งไม่แตก รูปขอบขนาน แบนบาง ฝักแก่สีน้ำตาล เมล็ดรูปไต มี 1-4 เมล็ด

   ถิ่นกำเนิด

ถิ่นกำเนิดในพม่า ลาว และไทย

   การขยายพันธ์

เพาะเมล็ด

   การนำไปใช้ประโยชน์

1. นิยมใช้ประโยชน์จากเนื้อไม้ เนื่องจากเนื้อไม้พะยูงมีสีสันสวยงาม จึงมีการนำมาใช้ในการทำเครื่องเรือน เครื่องใช้ แกะสลักสิ่งประดิษฐ์ ไม้ถือและด้ามเครื่องมือ คุณภาพดี ราคาแพง ใช้ทำส่วนต่าง ๆ ของเกวียน กระบะรถยนต์ กระสวยทอผ้า ด้ามหอก คันธนู หน้าไม้ ใช้ทำเครื่องดนตรี เช่น ซอด้วง ซออู้ ขลุ่ย โทน รำมะนา ลูกระนาด 2. ใช้ประโยชน์ในการเลี้ยงครั่ง ไม้พะยูง เป็นไม้ที่เลี้ยงครั่งได้ดีชนิดหนึ่ง โดยให้ผลผลิตสูง ต้นละประมาณ 50 กก. และครั่งที่ได้มีมาตรฐานจัดอยู่ในระดับเกรด A 3. สามารถปลูกเป็นไม้ประดับ

   สรรพคุณ

1. ตำรับยาพื้นบ้านอีสานจะใช้เปลือกต้นหรือแก่นพะยูง นำมาผสมกับแก่นสนสามใบ แก่นขี้เหล็ก และแก่นแสมสาร ใช้ต้มกับน้ำดื่มเป็นยาแก้มะเร็ง 2. รากใช้กินเป็นยารักษาอาการไข้พิษเซื่องซึม 3. เปลือกนำมาต้มเอาแต่น้ำ ใช้เป็นยาอมรักษาโรคปากเปื่อย ปากแตกระแหง 4. ยางสดใช้เป็นยาทาปาก รักษาโรคปากเปื่อย เท้าเปื่อย